7. Przychody i koszty z tytułu odsetek

Przychody z tytułu odsetek obejmują odsetki oraz prowizje otrzymane lub należne z tytułu kredytów, lokat międzybankowych i papierów wartościowych wycenianych według zamortyzowanego kosztu ujęte w kalkulacji efektywnej stopy procentowej, kredytów i papierów wartościowych wycenianych do wartości godziwej przez pozostałe dochody całkowite lub przez wynik finansowy oraz instrumentów pochodnych zabezpieczających.

Efektywna stopa procentowa jest stopą, która dyskontuje oszacowane przyszłe pieniężne wpływy oraz płatności dokonywane w oczekiwanym okresie do wygaśnięcia instrumentu finansowego.

Wyliczenie efektywnej stopy procentowej obejmuje wszelkie płacone i otrzymywane przez strony umowy prowizje, koszty transakcji oraz wszelkie inne premie i dyskonta stanowiące integralną część efektywnej stopy procentowej.

Przychody z tytułu odsetek oblicza się od wartości bilansowej brutto składnika aktywów finansowych, za wyjątkiem składników aktywów finansowych dotkniętych utratą wartości ze względu na ryzyko kredytowe („w Koszyku 3”) oraz zakupionych lub utworzonych składników aktywów finansowych dotkniętych utratą wartości ze względu na ryzyko kredytowe (tzw. aktywa POCI). W momencie rozpoznania utraty wartości aktywów finansowych wycenianych według zamortyzowanego kosztu lub wycenianych do wartości godziwej przez pozostałe dochody całkowite, przychody odsetkowe ujmowane są dalej w rachunku zysków i strat, lecz liczone są od wartości brutto pomniejszonej o odpis na oczekiwane straty kredytowe.

Koszty odsetek dotyczące zobowiązań z tytułu rachunków klientów oraz zobowiązań z tytułu emisji własnych papierów wartościowych ujmowane są w rachunku zysków i strat również z zastosowaniem efektywnej stopy procentowej.

Grupa dokonuje podziału należnego wynagrodzenia z tytułu sprzedaży produktów ubezpieczeniowych powiązanych z produktami kredytowymi na odrębne elementy, tj. dzieląc należne wynagrodzenie w proporcji, odpowiednio, wartości godziwej instrumentu finansowego oraz wartości godziwej usługi pośrednictwa, w stosunku do sumy tych wartości. Ustalając wartość godziwą poszczególnych elementów wynagrodzenia Grupa opiera się w jak największym stopniu na danych rynkowych.

Poszczególne elementy wynagrodzenia Grupy za sprzedaż produktów ubezpieczeniowych powiązanych z produktami kredytowymi są ujmowane w rachunku zysków i strat według następujących zasad:

• wynagrodzenie z tytułu instrumentu finansowego – jako element efektywnej stopy procentowej, stanowiąc część przychodów z tytułu odsetek,
• wynagrodzenie z tytułu wykonania usługi pośrednictwa – jednorazowo w momencie sprzedaży produktu ubezpieczeniowego, stanowiąc część przychodów z tytułu prowizji.

Dodatkowo Grupa dokonuje szacunku części wynagrodzenia, która będzie zwracana w okresach po sprzedaży produktu ubezpieczeniowego (np. z tytułu rezygnacji przez Klienta z ubezpieczenia, wcześniejszej spłaty kredytu). Szacunek rezerwy na zwroty oparty jest na analizie historycznych informacji o rzeczywistych zwrotach w przeszłości oraz przewidywaniach, co do trendu zwrotów w przyszłości.

Zgodnie z par. 5.4.3 MSSF 9 wprowadzone w lipcu 2022 roku przepisami Ustawy o finansowaniu społecznościowym dla przedsięwzięć gospodarczych i pomocy kredytobiorcom uprawnienia klientów do skorzystania z zawieszenia przez nich spłat kredytu w okresie od lipca 2022 roku do grudnia 2023 roku stanowiły modyfikację oczekiwanych przepływów pieniężnych i wymagały skorygowania wartości bilansowej brutto ww. kredytów poprzez wyznaczenie i ujęcie w wyniku finansowym Grupy szacowanego kosztu wynikającego z ww. uprawnienia jako różnicy pomiędzy:

1. wartością bieżącą oczekiwanych przepływów pieniężnych z portfela kredytowego spełniającego kryteria Ustawy (wartość bilansowa brutto tego portfela),
2. wartością bieżącą oczekiwanych przepływów pieniężnych przedmiotowego portfela, wyznaczoną w oparciu o zmodyfikowane przepływy pieniężne uwzględniające warunki przedmiotowej Ustawy (tj. możliwość zawieszenia spłaty rat kredytowych w wyznaczonych ramach czasowych przy jednoczesnym wydłużeniu okresu kredytowania) zdyskontowane pierwotną (tj. aktualną na datę wykonywania pierwotnego szacunku) efektywną stopą procentową ww. portfela, z uwzględnieniem szacowanego poziomu partycypacji klientów uprawnionych, którzy w ocenie Grupy z tego prawa skorzystają oraz ujęcia w wynikach finansowych kosztu związanego z modyfikacją umów kredytów hipotecznych złotowych udzielonych konsumentom z tytułu zawieszenia przez nich spłat kredytu.

W dacie wejście w życie przedmiotowych przepisów (lipiec 2022 roku) Grupa oszacowała i ujęła w wynikach finansowych koszt związany z modyfikacją umów kredytów hipotecznych złotowych udzielonych konsumentom z tytułu zawieszenia przez nich spłat kredytu na kwotę 2 429 milionów złotych brutto, przy założeniu szacowanego ekspercko wskaźnika partycypacji (wykorzystania z uprawnień wynikających z Ustawy) na poziomie 85% oraz zakładając maksymalny wymiar (tj. 8 rat) wykorzystania przez klientów z przedmiotowego prawa. Ponadto, Grupa założyła, iż część (50%) kwot zawieszonych przez klientów zostanie przez nich przeznaczona na spłaty kredytów.

Ostateczny wskaźnik partycypacji (wykorzystania z uprawnień wynikających z Ustawy) ukształtował się na poziomie około 70% względem szacowanego poziomu 72%, a wskaźnik przedterminowych spłat kredytu związany z wykorzystaniem ww. uprawnień wynosił około 68% względem zakładanego poziomu 60%.

W rezultacie powyższego w roku 2022 Grupa uwzględniła w wynikach 1 958 milionów złotych kosztu związanego z całkowitą oczekiwaną modyfikacją umów kredytów hipotecznych złotowych udzielonych konsumentom z tytułu zawieszenia przez nich spłat kredytu, z czego w okresie obowiązywania ww. przepisów (rok 2022 oraz 2023) faktycznie zrealizowano ją w kwocie 1 855 milionów złotych, a pozostała kwota tj. 103 milionów złotych została ujęta w przychodzie odsetkowym 2023 roku.

Poniższe tabele przedstawiają strukturę i wartość bilansową brutto kredytów według stanu na 31 grudnia 2023 roku oraz 31 grudnia 2022 roku, dla których wystąpiło zawieszenie spłaty.

Grupa nie identyfikuje wzrostu ryzyka kredytowego w sytuacji skorzystania przez klientów z zawieszenia spłaty kredytu.