41. Zobowiązania warunkowe i sprawy sporne

Grupa zawiera transakcje, które w momencie zawarcia nie są ujmowane w sprawozdaniu z sytuacji finansowej jako aktywa lub zobowiązania, natomiast powodują powstanie zobowiązań warunkowych i promes zobowiązań. Zobowiązania warunkowe charakteryzują się tym, że są:

• potencjalnym zobowiązaniem, którego istnienie zostanie potwierdzone w momencie wystąpienia lub niewystąpienia niepewnych przyszłych zdarzeń, które nie podlegają pełnej kontroli Grupy (np. prowadzone sprawy sporne),
• obecnym zobowiązaniem, które powstaje na skutek zdarzeń przeszłych, ale nie jest ujmowane w sprawozdaniu z sytuacji finansowej, ponieważ nie jest prawdopodobne, aby konieczne było wydatkowanie środków w celu wypełnienia obowiązku lub kwoty zobowiązania nie można wycenić wystarczająco wiarygodnie (przede wszystkim: niewykorzystane linie kredytowe oraz udzielone gwarancje, akredytywy i poręczenia).

Gwarancje finansowe to umowy zobowiązujące Grupę jako ich wystawcę do dokonania określonych płatności rekompensujących posiadaczowi stratę, jaką poniesie z powodu niedokonania przez określonego dłużnika płatności w przypadającym terminie, zgodnie z pierwotnymi lub zmienionymi warunkami instrumentu dłużnego.

Gwarancje finansowe wycenia się według wyższej z następujących wartości:

• kwoty odpisu na oczekiwane straty kredytowe, lub
• początkowo ujętej kwoty, pomniejszonej o skumulowaną kwotę dochodów ujmowanych zgodnie z zasadami MSSF 15.

Zobowiązania do udzielenia kredytu to wiążące zobowiązania do udzielenia kredytu na wcześniej określonych warunkach.

Na dzień 31 grudnia 2023 roku z udziałem Grupy toczą się następujące istotne z uwagi na wartość przedmiotu sporu postępowania sądowe o zapłatę w grupie zobowiązań (przeciwko Grupie):

• z powództwa stowarzyszenia – powództwo o zapłatę odszkodowania przeciwko Bankowi i 3 innym osobom prawnym za szkodę poniesioną w związku z nieprawidłowościami, jakich zdaniem stowarzyszenia dopuścili się pozwani przy oferowaniu nabycia lokali i kredytowaniu budowy condohotelu, wartość przedmiotu sporu 86 703 762 złotych, data wszczęcia postępowania – 14 listopada 2022 roku, w obecnym stanie faktycznym i prawnym Bank ocenia ryzyko wypływu środków jako możliwe,
• z powództwa syndyka spółki akcyjnej w upadłości likwidacyjnej – powództwo o zapłatę odszkodowania za szkodę poniesioną wskutek postawienia przez Bank w stan natychmiastowej wymagalności wierzytelności z tytułu zapłaty ceny z umowy przelewu wierzytelności kredytowej oraz przeprowadzenia egzekucji komorniczej pozostałej do zapłaty części tej ceny, wartość przedmiotu sporu 57 450 130 złotych, data wszczęcia postępowania – 30 kwietnia 2015 roku, w obecnym stanie faktycznym i prawnym Bank ocenia ryzyko wypływu środków jako możliwe,
• z powództwa osoby fizycznej – powództwo o zapłatę przez Bank kwoty pobranej tytułem rozliczenia terminowych operacji finansowych, wartość przedmiotu sporu 38 916 555,18 złotych, data wszczęcia postępowania – 2 października 2016 roku, w dniu 6 maja 2019 roku Sąd Okręgowy w Warszawie wydał wyrok zasądzający od Banku kwotę 3 392 349,18 złotych, a w pozostałym zakresie oddalił powództwo, wyrok jest nieprawomocny. Powód i Bank złożyli apelacje od wyroku. Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 16 grudnia 2020 roku uchylił wyrok Sądu Okręgowego w całości i przekazał sprawę temu Sądowi do ponownego rozpoznania. W obecnym stanie faktycznym i prawnym Bank ocenia ryzyko wypływu środków w kwocie 35 524 206,00 złotych jako możliwe (kwota 3 392 349,18 złotych została zapłacona),
• z powództwa osoby fizycznej – powództwo o ustalenie nieważności umowy kredytu i umów prawnych zabezpieczeń oraz zapłatę nienależnego świadczenia, odszkodowania i zadośćuczynienia, wartość przedmiotu sporu 30 469 753,05 złotych, data wszczęcia postępowania – 22 czerwca 2023 roku, w obecnym stanie faktycznym i prawnym Bank ocenia ryzyko wypływu środków jako możliwe,
• z powództwa osoby prawnej – powództwo o zapłatę odszkodowania z tytułu czynu niedozwolonego oraz z tytułu nienależytego wykonania umowy rachunku bankowego w związku z realizacją dyspozycji płatniczych z rachunków bankowych powoda, wartość przedmiotu sporu 14 579 152,50 złotych, data wszczęcia postępowania – 17 sierpnia 2015 roku, w obecnym stanie faktycznym i prawnym Bank ocenia ryzyko wypływu środków jako możliwe.

Żadne z postępowań toczących się w 2023 roku przed sądem, organem właściwym dla postępowania arbitrażowego lub organem administracji publicznej nie stwarzało zagrożenia dla płynności finansowej Grupy.

Grupa utworzyła rezerwy na sprawy sporne prowadzone przeciwko podmiotom Grupy, które w opinii prawnej wiążą się z ryzykiem wypływu środków z tytułu wypełnienia obowiązku. Wartość rezerw na dzień 31 grudnia 2023 roku wynosi 991 mln złotych (na 31 grudnia 2022 roku 587 mln złotych).

Ponadto, na dzień 31 grudnia 2023 roku Grupa dokonała oceny ryzyka prawnego dotyczącego walutowych kredytów hipotecznych w CHF i utworzyła rezerwę związaną z tym ryzykiem. Szczegóły zostały zaprezentowane w Nocie 46.3.

W dniu 22 listopada 2023 roku Komisja Nadzoru Finansowego wszczęła przeciwko Bankowi postępowanie administracyjne w przedmiocie nałożenia kary na podstawie art. 176i ust. 1 pkt 4 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi. Na obecnym etapie postępowania nie jest możliwe rzetelne oszacowanie wymiaru potencjalnej kary.

Postępowanie Prezesa UOKiK w sprawie nieprawidłowości w obszarze reklamacji

Pismem z dnia 10 listopada 2023 roku Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów („UOKiK”) wszczął przeciwko Bankowi postępowanie w sprawie stosowania przez Bank praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów polegające na:

• nieudzielaniu odpowiedzi na reklamacje konsumentów bez zbędnej zwłoki, nie później niż w terminie 30 dni, a w przypadkach szczególnie skomplikowanych – w terminie 60 dni,
• niewskazywaniu w informacji przekazywanej klientowi występującemu z reklamacją przyczyny opóźnienia uniemożliwiającej rozpatrzenie reklamacji i udzielenie odpowiedzi bez zbędnej zwłoki, nie później niż w terminie 30 dni oraz okoliczności, które muszą zostać ustalone dla rozpatrzenia sprawy.

Bank skierował w grudniu 2023 roku do Prezesa UOKiK wniosek o wydanie tzw. decyzji zobowiązującej. Bank oczekuje na decyzję Prezesa UOKiK w tej sprawie. Jednocześnie na dzień 31 grudnia 2023 roku Bank utworzył rezerwę w kwocie 12 milionów złotych dotyczącą realizacji propozycji zobowiązania przedstawionej Prezesowi UOKIK.

Postępowanie Prezesa UOKiK w sprawie transakcji nieautoryzowanych

Dnia 23 czerwca 2021 roku Prezes UOKiK wszczął postępowanie wyjaśniające w celu wstępnego ustalenia, czy działania Banku podejmowane po zgłoszeniu przez konsumentów nieautoryzowanych transakcji płatniczych mogą uzasadniać wszczęcie postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów lub postępowania w sprawie
o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone.

W dniu 8 lutego 2024 roku Prezes UOKiK wszczął postępowanie (postanowienie doręczone 13 lutego 2024 roku) w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów w przedmiocie nieautoryzowanych transakcji płatniczych. Postawione zarzuty to:

• niedokonywanie w terminie D+1 zwrotu klientowi kwoty nieautoryzowanej transakcji płatniczej pomimo braku przesłanek do takiej odmowy;
• wprowadzanie konsumentów w błąd co do obowiązków banku i rozkładu ciężaru udowodnienia autoryzacji transakcji płatniczej.

Postępowanie jest wynikiem postępowania wyjaśniającego Prezesa UOKiK wszczętego w czerwcu 2021 roku i zebrania materiału dowodowego w sprawie. Bank po zapoznaniu się z materiałami zgromadzonymi przez Prezesa UOKiK w tej sprawie i pozyskaniu opinii prawnych dokona oceny ryzyka nałożenia kary finansowej. . Na dzień 31 grudnia 2023 roku Grupa nie utworzyła rezerwy na to postępowanie.