47.9. Zarządzanie kapitałem własnym

Celem procesu zarządzania kapitałem w Grupie jest:

• zapewnienie bezpiecznego funkcjonowania – poprzez zachowanie równowagi pomiędzy zdolnością do podejmowania ryzyka (limitowaną posiadanymi funduszami własnymi) oraz poziomem generowanego ryzyka,
• utrzymywanie kapitału na pokrycie ryzyka powyżej poziomu określonego jako minimalny, aby umożliwić dalszy rozwój działalności, uwzględnienie ewentualnych przyszłych zmian w wymogach kapitałowych i zabezpieczenie interesów akcjonariuszy,
• utrzymywanie preferowanej struktury kapitału w celu utrzymania pożądanej jakości kapitału na pokrycie ryzyka,
• kreowanie wartości dla akcjonariuszy poprzez optymalne wykorzystanie funduszy

W Grupie istnieje udokumentowany proces zarządzania kapitałem i monitorowania kapitału, który powstał w ramach procesu Oceny Adekwatności Kapitału Wewnętrznego (Internal Capital Adequacy Assessment Process – ICAAP). Za jego funkcjonowanie jest odpowiedzialny Pion Finansowy, pod kierownictwem CFO (Chief Financial Officer). Ostateczną odpowiedzialność za zarządzanie kapitałem ponosi Zarząd Banku, wspierany przez Komitet Aktywów, Pasywów i Ryzyka, który zatwierdza proces zarządzania kapitałem. Rada Nadzorcza sprawuje nadzór nad systemem zarządzania kapitałem, w szczególności zatwierdza strategię zarządzania kapitałem. Strategia zarządzania kapitałem określa cele oraz główne zasady zarządzania i monitorowania adekwatności kapitałowej Grupy, takie jak wytyczne dotyczące źródeł pokrywania ryzyka, preferowanej struktury kapitału wymaganego na pokrycie ryzyka, długoterminowych celów kapitałowych, systemu limitów kapitałowych oraz źródeł dodatkowego kapitału w sytuacjach awaryjnych.

W Grupie istnieje także polityka kapitałowych planów awaryjnych, której celem jest ustanowienie zasad i obowiązków w przypadku wystąpienia lub rozwoju kryzysu, który miałby wpływ na znaczące ograniczenie poziomu kapitalizacji Banku oraz Grupy. Polityka określa nadzór wraz z obowiązkami, w celu wczesnego i spójnego zarządzania sytuacją kryzysową.

Adekwatność kapitałową Grupy kontroluje Komitet Aktywów, Pasywów i Ryzyka Banku oraz Zarząd Banku. Okresowe raporty na temat skali i kierunków zmian współczynników kapitałowych wraz ze wskazaniem potencjalnych zagrożeń sporządzane są: dla Rady Nadzorczej, Zarządu Banku oraz Komitetu Aktywów, Pasywów i Ryzyka. Monitorowany jest poziom podstawowych rodzajów ryzyka w odniesieniu do zewnętrznych limitów nadzoru bankowego i wewnętrznych limitów Grupy. Przeprowadzane są analizy i oceny kierunków rozwoju działalności biznesowej z punktu widzenia zgodności z wymogami kapitałowymi. Prognozowanie i monitoring poziomu aktywów ważonych ryzykiem, funduszy własnych oraz współczynników kapitałowych stanowi integralną część procesu planowania i budżetowania, z uwzględnieniem testów warunków skrajnych.

W Grupie funkcjonuje proces alokacji kapitału, którego celem jest gwarancja bezpiecznego i optymalnego zwrotu dla akcjonariuszy. Wymaga to z jednej strony alokowania kapitału na produkty/klientów/linie biznesowe, gwarantującego adekwatne do ryzyka dochody, a z drugiej strony uwzględniania w podejmowanych decyzjach biznesowych kosztu kapitału. Na potrzeby analizy osiąganych dochodów w stosunku do podejmowanego ryzyka oraz optymalizacji wykorzystania kapitału różnych rodzajów działalności stosowane są miary efektywności uwzględniające podejmowane ryzyko.

Kalkulacji regulacyjnych wymogów kapitałowych dokonano w oparciu o zapisy Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 575/2013 z dnia 26 czerwca 2013 roku w sprawie wymogów ostrożnościowych dla instytucji kredytowych, wraz z późniejszymi zmianami, w szczególności zmienione przez Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/876 z dnia 20 maja 2019 r. zmieniające rozporządzenie (UE) nr 575/2013 w odniesieniu do wskaźnika dźwigni, wskaźnika stabilnego finansowania netto, wymogów w zakresie funduszy własnych i zobowiązań kwalifikowalnych, ryzyka kredytowego kontrahenta, ryzyka rynkowego, ekspozycji wobec kontrahentów centralnych, ekspozycji wobec przedsiębiorstw zbiorowego inwestowania, dużych ekspozycji, wymogów dotyczących sprawozdawczości i ujawniania informacji, a także rozporządzenie (UE) nr 648/2012 oraz Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/873 z dnia 24 czerwca 2020 r. zmieniającego rozporządzenia (UE) nr 575/2013 i (UE) 2019/876 w odniesieniu do niektórych dostosowań w odpowiedzi na pandemię COVID-19, a także odpowiednimi Rozporządzeniami Wykonawczymi, bądź Delegowanymi wydanymi przez Komisję (UE) (Rozporządzenie CRR).

Grupa definiuje części składowe funduszy własnych zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, w szczególności z postanowieniami Rozporządzenia 575/2013 i ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku Prawo Bankowe z późn. zm.

Zgodnie z prawem, Bank powinien utrzymywać minimalne wartości współczynników kapitałowych na poziomie regulacyjnym Filara I wynikającego z Rozporządzenia CRR, wymogu Filara II wynikającego z ustawy Prawo Bankowe oraz wymogu połączonego bufora wynikającego z Ustawy o nadzorze makroostrożnościowym.

Minimalne wartości współczynników kapitałowych na poziomie Filara I wynoszą:

• Łączny współczynnik kapitałowy (TCR) na poziomie 8%,
• Współczynnik kapitału Tier I (T1) na poziomie 6%,
• Współczynnik kapitału podstawowego Tier I (CET1) na poziomie 4,5%.

W ramach Filara II wymóg kapitałowy dla Grupy wynika z zalecenia KNF, dotyczącego utrzymywania przez Grupę funduszy własnych na pokrycie dodatkowego wymogu kapitałowego w celu zabezpieczenia ryzyka wynikającego z zabezpieczonych hipoteką walutowych kredytów i pożyczek dla gospodarstw domowych, na poziomie 0,008 p.p. dla TCR, który powinien składać się co najmniej w 75% z kapitału Tier I (co odpowiada 0,006 p.p.) oraz co najmniej w 56% z kapitału podstawowego Tier I (co odpowiada 0,004 p.p.) Bank 18 lutego 2022 r. otrzymał decyzję KNF stwierdzającą wygaśnięcie zalecenia przestrzegania tego wymogu.

Na wymóg połączonego bufora według stanu na 31 grudnia 2021, składają się:

• Bufor zabezpieczający w wysokości 2,50%,
• Bufor antycykliczny w wysokości 0,00% (bufor antycykliczny wyliczony na dzień 12.2021 wynosił 0,006%),
• Bufor innej instytucji o znaczeniu systemowym w wysokości 0,75%,
• Bufor ryzyka systemowego w wysokości 0,00% (w związku z opublikowanym Rozporządzeniem Ministra Finansów bufor ryzyka systemowego został uchylony w dniu 19 marca 2020 roku. Wartość bufora obowiązująca do tej daty wynosiła 3% łącznej kwoty ekspozycji na ryzyko dla wszystkich ekspozycji znajdujących się wyłącznie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej).

Łącznie Grupa zobowiązana jest utrzymywać:

• Łączny współczynnik kapitałowy (TCR) na poziomie 11,26%,
• Współczynnik kapitału Tier I (T1) na poziomie 9,26%,
• Współczynnik kapitału podstawowego Tier I (CET1) na poziomie 7,76%.

Na dzień 31 grudnia 2021 roku łączny współczynnik kapitałowy Grupy wyniósł 16,9% (na dzień 31 grudnia 2020 roku – 19,2%).

Łączny współczynnik kapitałowy na koniec grudnia 2021 roku w porównaniu do grudnia 2020 roku jest niższy 2,3 p.p.

Całkowity wymóg kapitałowy był wyższy o 8,6%, głównie ze względu na wyższy wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka kredytowego w związku ze wzrostem wolumenu kredytowego, ryzyka operacyjnego w związku ze zwiększonymi rezerwami na kredyty hipoteczne denominowane w walutach obcych oraz ryzyka kredytowego kontrahenta w wyniku wprowadzenia nowej standardowej metody pomiaru wymogu. Na dzień 31 grudnia 2021 roku kapitał podstawowy Tier I był niższy o 4,5% w porównaniu do 31 grudnia 2020 roku z powodu spadku waluacji portfela HTC&S. Fundusze własne do wyliczenia łącznego współczynnika kapitałowego spadły o 4,1% na koniec grudnia 2021 roku w porównaniu do grudnia 2020 roku.

Do oceny adekwatności kapitału wewnętrznego Grupy stosowane są metody opracowane przez Bank. W ocenie tej Bank bierze pod uwagę następujące rodzaje ryzyka:

• ryzyko kredytowe,
• ryzyko operacyjne,
• ryzyko rynkowe,
• ryzyko płynności,
• ryzyko nieruchomości własnych,
• ryzyko zmian warunków makroekonomicznych,
• ryzyko biznesowe (w tym ryzyko strategiczne),
• ryzyko braku zgodności,
• ryzyko reputacji,
• ryzyko modeli,
• ryzyko nadmiernej dźwigni finansowej,
• ryzyko działalności bancassurance,
• ryzyko inwestycji

Dla każdego ryzyka uznanego za istotne, Grupa opracowuje i stosuje odpowiednie metody jego oceny i pomiaru. W Grupie stosowane są następujące sposoby oceny ryzyka:

• ocena jakościowa – stosowana w przypadku trudno mierzalnych rodzajów ryzyka (ryzyko braku zgodności, ryzyko reputacji oraz ryzyko działalności bancassurance) z potencjalnym pokryciem kapitałem ekonomicznym w obrębie innych rodzajów ryzyka,
• ocena poprzez oszacowanie bufora kapitałowego – stosowana w przypadku rodzajów ryzyka, których nie można w łatwy sposób określić ilościowo, jednak możliwa jest łączna ocena ich wpływu (ryzyko modeli, ryzyko zmian warunków makroekonomicznych),
• ocena ilościowa – stosowana w przypadku tych rodzajów ryzyka, które można zmierzyć za pomocą kapitału ekonomicznego (pozostałe rodzaje oprócz ryzyka płynności i ryzyka nadmiernej dźwigni finansowej), bądź w oparciu o miary dla niego właściwe (ryzyko płynności i ryzyko nadmiernej dźwigni finansowej).

Preferowanym sposobem pomiaru ryzyka oraz szacowania kapitału ekonomicznego są modele wartości zagrożonej (VaR) oparte na założeniach wynikających z apetytu na ryzyko Grupy. Modele opracowywane są zgodnie z najlepszymi praktykami rynkowymi z uwzględnieniem wymogów regulacyjnych i uzupełniane o testy warunków skrajnych i/lub analizy scenariuszowe. W przypadku rodzajów ryzyka, dla których taka metodyka nie została ostatecznie opracowana i wdrożona, Grupa stosuje modele regulacyjne uzupełnione o testy warunków skrajnych, bądź uproszczone metody pomiaru.

Wyznaczanie bufora kapitałowego na pokrycie ryzyka zmian warunków makroekonomicznych dokonywane jest na podstawie analizy wpływu scenariusza spowolnienia gospodarczego na kapitał ekonomiczny w horyzoncie prognozy, z dodatkowym uwzględnieniem wpływu zmiany stóp procentowych na wynik odsetkowy oraz na zmiany wyceny portfeli klasyfikowanych jako wyceniane do wartości godziwej przez inne całkowite dochody.

Ryzyko modeli szacowane jest natomiast z wykorzystaniem wyników walidacji modeli oraz analiz scenariuszowych pozwalających na ocenę wpływu potencjalnych nieprawidłowości w modelu na jego wyniki. Na podstawie zagregowanych wyników wyznaczany jest bufor kapitałowy na pokrycie ryzyka modeli.

Przy wyznaczaniu potrzeb kapitałowych w pierwszej kolejności wylicza się kapitał ekonomiczny oddzielnie dla każdego istotnego ryzyka zidentyfikowanego w Grupie, które można mierzyć ilościowo. W następnej kolejności wielkości kapitału ekonomicznego ustalone dla poszczególnych rodzajów ryzyka zostają zagregowane w łączną kwotę kapitału ekonomicznego. Kwota ta jest następnie powiększana o bufor kapitałowy na ryzyko modeli oraz ryzyko zmian warunków makroekonomicznych. Suma kapitału ekonomicznego i bufora kapitałowego stanowi kapitał wewnętrzny Grupy.