47.5. Reforma wskaźników stóp procentowych

Na całym świecie przeprowadzana jest fundamentalna reforma głównych wskaźników referencyjnych stóp procentowych (dalej „reforma IBOR”). Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1011 z dnia 8 czerwca 2016 roku w sprawie indeksów stosowanych jako wskaźniki referencyjne w instrumentach finansowych i umowach finansowych lub do pomiaru wyników funduszy inwestycyjnych i zmieniające dyrektywy 2008/48/WE i 2014/17/UE oraz rozporządzenie (UE) nr 596/2014 (dalej „Rozporządzenie BMR”) określa zasady działania i obowiązki administratorów wskaźników oraz podmiotów wykorzystujących te wskaźniki. Nowe zasady mają sprawić, że wskaźniki będą bardziej wiarygodne, przejrzyste i rzetelne. W wyniku reformy IBOR poszczególne wskaźniki zostały dostosowane do nowych zasad (np. WIBOR, EURIBOR) lub likwidowane (np. LIBOR) i zastępowane wskaźnikami alternatywnymi. Największy wpływ reformy IBOR na Grupę obserwowany jest w zakresie instrumentów finansowych, w szczególności kredytów.

Główne ryzyka, na które narażona jest Grupa w wyniku reformy IBOR, mają charakter operacyjny: aktualizacja warunków umownych, aktualizacja systemów oraz przegląd mechanizmów kontrolnych związanych z reformą i ryzykiem regulacyjnym. Wpływ na ryzyko finansowe ogranicza się głównie do ryzyka stopy procentowej.

W 2021 roku powołany został projekt w celu przygotowania Grupy do zmian wynikających z reformy, w tym przejścia na alternatywne wskaźniki referencyjne. Kluczowe zadania projektowe obejmowały: wybór wskaźników alternatywnych dla likwidowanych wskaźników referencyjnych, decyzje Grupy w zakresie stosowania nowych wskaźników, inwentaryzacja produktowa pod kątem wykorzystania likwidowanych wskaźników w produktach i procesach Grupy, przygotowanie koncepcji zmian produktowych, aktualizacja wzorów klauzul „fallback” (tzw. „klauzul awaryjnych”), procedury postępowania Grupy w przypadku zaprzestania publikowania wskaźnika referencyjnego (tzw. „plan awaryjny”) oraz zarządzenie komunikacją o reformie IBOR z kontrahentami. Kluczowe decyzje były podejmowane przez Komitet Aktywów, Pasywów i Ryzyka Rynkowego (ALCO) oraz Zarząd Banku. Dla instrumentów pochodnych Bank przystąpił do „ISDA IBOR Fallback Protocol” w celu przejścia na nowe wskaźniki referencyjne.

Grupa przyjęła regulacje wewnętrzne wymagające, aby wszystkie nowo udzielone kredyty i pożyczki o zmiennym oprocentowaniu zawierały klauzule „fallback” na wypadek zaprzestania opracowywania wskaźnika referencyjnego. Klauzula zawiera sekwencję działań jakie Grupa podejmie w przypadku likwidacji danego wskaźnika i nie wskazuje konkretnych wskaźników alternatywnych, ponieważ w ocenie Grupy obecnie nie jest to możliwe i zasadne.

Grupa monitoruje postęp w przejściu na nowe wskaźniki referencyjne, dokonując przeglądu łącznych wolumenów umów, w których obecnie stosowany wskaźnik referencyjny podlega reformie IBOR i nie został jeszcze wprowadzony alternatywny wskaźnik referencyjny (dalej „umowa niezreformowana”), nawet jeśli umowa zawiera klauzulę „fallback. Jednocześnie Grupa kontynuuje proces aneksowania umów zawartych przed wejściem w życie Rozporządzenia BMR wprowadzając klauzule „fallback”.

Grupa zgodnie z zaleceniami organów nadzoru podjęła decyzję o niestosowaniu wskaźników z rodziny LIBOR w nowo udzielanych kredytach i pożyczkach o zmiennym oprocentowaniu.

Na dzień 31 grudnia 2021 r. reforma IBOR w odniesieniu do walut, na które Grupa posiada ekspozycję, została w dużej mierze zakończona. Poniższa tabela przedstawia stawki IBOR, na które Grupa miała ekspozycję, nowe stawki referencyjne, na które te ekspozycje mają lub są w trakcie przejścia, oraz status przejścia.

W marcu 2021 r. brytyjski organ nadzoru finansowego („Financial Conduct Authority”, dalej „FCA”), jako podmiot nadzorujący autoryzowanego administratora wskaźników LIBOR, ogłosił, że po 31 grudnia 2021 roku wskaźniki LIBOR CHF, LIBOR GBP, LIBOR EUR dla wszystkich tenorów oraz LIBOR USD dla tenorów 1W i 2M przestają być opracowywane lub przestają być reprezentatywne. LIBOR USD dla pozostałych tenorów przestanie być opracowywany lub przestanie być reprezentatywny po 30 czerwca 2023 roku.

Zgodnie z rozporządzeniem wykonawczym Komisji (UE) 2021/1847 z dnia 14 października 2021 roku w sprawie wyznaczenia ustawowego zamiennika dla niektórych terminów zapadalności stopy LIBOR dla franka szwajcarskiego (CHF LIBOR), od 1 stycznia 2022 roku wskaźniki referencyjne z rodziny SARON Compound wraz z odpowiednią korektą będą stosowane z mocy prawa we wszystkich umowach oraz instrumentach finansowych, które nie posiadały na dzień wejścia w życie rozporządzenia Komisji odpowiednich klauzul awaryjnych i które do tej pory stosowały wskaźnik LIBOR CHF. Wprowadzenie zamienników z mocy prawa oznacza w praktyce, że nie jest konieczne modyfikowanie treści umów finansowych.

Zgodnie z prawem brytyjskim FCA przyznano prawo do wprowadzenia zmian w metodyce wyznaczania LIBOR GBP i przedłużenia jego opracowywania o ograniczony czas w celu kontynuacji dotychczasowych kontraktów wykorzystujących wskaźniki referencyjne, których z różnych powodów Grupa nie jest w stanie zreformować ani poprzez bezpośrednią zmianę wskaźnika referencyjnego, ani poprzez wprowadzenie i zastosowanie klauzuli awaryjnej („tough legacy contracts”, dalej „TLC”). Tak zmodyfikowany LIBOR Grupa będzie stosować dla dotychczasowych umów (TLC) wykorzystujących LIBOR GBP.

Komisja Europejska opublikowała inicjatywę, w ramach której określone zostaną ustawowe zamienniki niektórych stóp LIBOR dla funta brytyjskiego. Grupa będzie monitorować postęp prac w ramach tej inicjatywy, jednocześnie Grupa rozważa zaproponowanie Klientom aneksu usuwającego odniesienie do LIBOR GBP.

W 2021 roku Grupa podjęła działania zmierzające do aneksowania wszystkich umów opartych na wskaźniku referencyjnym LIBOR EUR (zaproponowano zmianę na odpowiednią stawkę referencyjną EURIBOR). W zakresie umów kredytowych, które nie zostały zmienione odpowiednim aneksem, Grupa od 1 stycznia 2022 roku wprowadziła nowe zasady dotyczące oprocentowania w umowach kredytu poprzez zastosowanie ostatnio dostępnej wartości wskaźnika LIBOR EUR w 2021 roku oraz marży określonej w umowie kredytu, przy zachowaniu dotychczasowych zasad i terminów zmiany oprocentowania.

Grupa posiada w swoim portfelu umowy kredytowe oraz transakcje pochodne oparte o LIBOR USD z terminem zapadalności przekraczającym czerwiec 2023 roku. W zakresie umów kredytowych Grupa rozważa zaproponowanie Klientom aneksu usuwającego odniesienie do LIBOR USD. Część instrumentów pochodnych zarejestrowana jest w CCP, zaś pozostałe zawierają skuteczne klauzule fallback.

Na dzień 31 grudnia 2021 roku Grupa przygotowała się na wprowadzenie w styczniu 2022 roku zmiany wskaźników LIBOR CHF oraz LIBOR EUR.

Poniższe tabele przedstawiają łączne kwoty (w tys. złotych) niezreformowanych aktywów finansowych niebędących instrumentami pochodnymi oraz udzielonych zobowiązań pozabilansowych na dzień 31 grudnia 2021 roku oraz 31 grudnia 2020 roku. Kwoty aktywów finansowych niebędących instrumentami pochodnymi przedstawiono w ich wartościach bilansowych brutto, a udzielone zobowiązania pozabilansowe są przedstawione według kwoty zobowiązań.

Poniższe tabele przedstawiają łączne kwoty (w tys. złotych) niezreformowanych zobowiązań finansowych niebędących instrumentami pochodnymi według wartości bilansowej na dzień 31 grudnia 2021 roku oraz 31 grudnia 2020 roku

Wpływ reformy IBOR na rachunkowość zabezpieczeń opisano w Nocie 23.

Poniższa tabela przedstawia łączną kwotę (w tys. złotych) niezreformowanych instrumentów pochodnych na dzień 31 grudnia 2021 roku. Grupa oczekuje, że obie nogi swapów walutowych zostaną zreformowane jednocześnie.