47.2. Ryzyko kredytowe

Ryzyko kredytowe należy do podstawowych rodzajów ryzyka związanych z działalnością Grupy. Udział kredytów i pożyczek w sprawozdaniu z sytuacji finansowej Grupy powoduje, że jego utrzymanie na bezpiecznym poziomie ma zasadnicze znaczenie dla wyników prowadzonej działalności Grupy. Proces zarządzania ryzykiem kredytowym ma charakter scentralizowany i jest wykonywany przede wszystkim poprzez jednostki Pionu Zarządzania Ryzykami, umiejscowione w Centrali Banku oraz jego strukturach lokalnych.

Proces zarządzania ryzykiem obejmuje wszystkie funkcje kredytowe – analizę kredytową, podejmowanie decyzji kredytowych, monitorowanie i administrowanie oraz restrukturyzację i windykację.

Funkcje te są realizowane zgodnie z obowiązującą w danym roku obrachunkowym polityką kredytową Banku przyjętą przez Zarząd i Radę Nadzorczą Banku. Efektywność i skuteczność funkcji kredytowych jest osiągana przy wykorzystaniu zróżnicowanych metod i metodologii kredytowych oraz zastosowaniu zaawansowanych narzędzi informatycznych, które zostały zintegrowane z głównym systemem informatycznym Banku. Procedury obowiązujące w Banku pozwalają na ograniczanie ryzyka kredytowego, w szczególności te dotyczące zasad oceny ryzyka transakcji, ustanawiania prawnych zabezpieczeń kredytów, uprawnień do podejmowania decyzji kredytowych oraz ograniczenia kredytowania niektórych obszarów działalności, zgodnie z przyjętym w Banku systemem segmentacji klientów.

Uprawnienia do podejmowania decyzji kredytowych, ograniczenia kredytowania niektórych obszarów działalności oraz wewnętrzne i zewnętrzne normy ostrożnościowe uwzględniają nie tylko kredyty, pożyczki i gwarancje, ale również transakcje pochodne i instrumenty dłużne.

Dla wzrostu bezpieczeństwa działalność kredytowa limitowana jest w oparciu o ograniczenia wynikające z przepisów zewnętrznych oraz wewnętrzne normy ostrożnościowe. Dotyczą one w szczególności koncentracji zaangażowania kredytowego, wskaźników jakości portfela kredytowego oraz limitów zaangażowania na poszczególne kraje, banki zagraniczne i krajowe instytucje finansowe.

Bank ustalił następujące wewnętrzne limity portfelowe w polityce kredytowej:

• limity zaangażowania na poszczególne sektory gospodarki narodowej,
• limity kocentracji największych zaangazowań wobec podmiotów/grup podmiotów powiązanych,
• limity na główne linie biznesowe oraz należności walutowe,
• limity na produkty (kredyty hipoteczne udzielane klientom indywidualnym, ekspozycje podmiotów gospodarczych zabezpieczonych hipotecznie, w tym dotyczące finansowania nieruchomości komercyjnych).

Funkcjonujący w Banku system limitów wewnętrznych obejmuje również szereg szczegółowych limitów stanowiących wsparcie dla kluczowych limitów określonych w polityce kredytowej.

Ponadto Bank limituje transakcje kredytowe charakteryzujące się podwyższonym ryzykiem poprzez zastrzeżenie decyzyjności w tych przypadkach dla szczebli decyzyjnych z wyższym limitem uprawnień.

Ochronę jakości portfela kredytowego zapewniają również jego okresowe przeglądy oraz bieżące monitorowanie terminowej obsługi kredytów i kondycji finansowej klientów.

Dla potrzeb zarządzania ryzykiem kredytowym Grupa korzysta z wewnętrznych modeli ratingowych w zależności od segmentu klienta i/lub rodzaju ekspozycji.

Proces nadawania ratingu stanowi istotny element oceny ryzyka kredytowego klienta i transakcji, stanowiąc wstępny etap w procesie podejmowania decyzji kredytowej zarówno o udzieleniu jak i zmianie warunków kredytu oraz w procesie monitorowania jakości portfela kredytowego.

Pomiar ryzyka kredytowego odbywa się przy uwzględnieniu trzech parametrów – PD, LGD oraz EAD. Parametr PD odnosi się do prawdopodobieństwa niewykonania zobowiązania (ang. default) czyli niedotrzymania warunków umownych przez kredytobiorcę, w horyzoncie jednego roku i może mieć charakter podmiotowy lub produktowy. Parametr LGD wskazuje na szacowaną wysokość straty, która zostanie poniesiona dla każdej transakcji o charakterze kredytowym od daty wystąpienia takiego niewykonania zobowiązania. Parametr EAD odzwierciedla szacowaną wysokość ekspozycji kredytowej na tę datę.

Parametry ryzyka wyznaczane w oparciu o modele ratingowe służą do wyliczenia oczekiwanej straty z tytułu ryzyka kredytowego.

Wartość oczekiwanej straty jest jednym z istotnych kryteriów oceny branym pod uwagę przez czynniki decyzyjne w procesie kredytowania. W szczególności ta wartość jest porównywana z wnioskowanym poziomem marży.

Poziom marż minimalnych dla danego produktu lub segmentu klienta jest określany na podstawie analizy ryzyka, uwzględniającej wartość szacowanych parametrów ryzyka.

Zarówno rating klienta jak i transakcji, a także parametry ryzyka kredytowego odgrywają znaczącą rolę w systemie informacji o ryzyku kredytowym. Raporty ryzyka kredytowego dla każdego modelu ratingowego zawierają informacje dotyczące porównania zrealizowanych parametrów z teoretycznymi wartościami dla każdej klasy ratingowej.

Raporty ryzyka kredytowego są generowane miesięcznie, a ich zakres jest różny w zależności od odbiorcy raportu (im wyższy szczebel zarządzania, tym prezentowane raporty są bardziej zagregowane). Raporty ryzyka kredytowego są wykorzystywane w procesie zarządzania ryzykiem kredytowym.

Na potrzeby wewnętrzne w Grupie funkcjonują następujące modele ratingowe, opracowane zgodnie z postanowieniami Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i rady (UE) nr 575/2013 z dnia 26 czerwca 2013 roku w sprawie wymogów ostrożnościowych dla instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych:

1)  Dla segmentu klienta detalicznego Grupa stosuje odrębne modele ratingowe przeznaczone dla:

• mikroprzedsiębiorców,
• klientów indywidulanych, z podziałem na:
  • kredyty mieszkaniowe (zabezpieczone hipotecznie),
  • pożyczki gotówkowe (konsumenckie),
  • limity odnawialne.

2) Dla segmentu klienta firmowego/przedsiębiorstw, Grupa stosuje modele ratingowe dzieląc klientów na:

• duże przedsiębiorstwa (korporacje),
• małe i średnie przedsiębiorstwa (SME),
• jednostki samorządu terytorialengo.

3) Dla segmentu przedsiębiorstw, Pekao Bank Hipoteczny S.A. stosuje własny model ratingowy – System Oceny Punktowej (SOP).

4) Dla ekspozycji z tytułu kredytowania specjalistycznego Grupa stosuje podejście pogrupowania (ang. slotting criteria) w ramach metody wewnętrznych ratingów, polegające na zastosowaniu klas nadzorczych w procesie przypisywania wag ryzyka.

W 2021 roku w Grupie rozpoczął się proces dostosowywania skali ratingowej dla wewnętrznych modeli ratingowych na wzór skali ratingowej obowiązującej dla ratingów zewnętrznych – tzw. Masterskali.

Masterskalę przedstawia poniższa tabela:

Na koniec 2021 roku na Masterskalę zmapowane zostały modele ratingowe w ramach segmentu klienta firmowego/przedsiębiorstw.

Wewnętrznymi modelami ratingowymi nie są objęte następujące rodzaje ekspozycji:

• ekspozycje detaliczne nieistotne co do wielkości oraz profilu postrzeganego ryzyka:
  • debety,
  • ekspozycje związane z kartami kredytowymi,
  • ekspozycje związane z kasami mieszkaniowymi,
  • pozostałe należności.
• ekspozycje wobec przedsiębiorstw:
  • ekspozycje wobec giełd i pozostałych instytucji finansowych,
  • ekspozycje wobec instytucji ubezpieczeniowych,
  • finansowanie projektów,
  • skupione wierzytelności,
  • ekspozycje wobec funduszy inwestycyjnych,
  • ekspozycje wobec przedsiębiorstw leasingowych i holdingów finansowych,
  • pozostałe należności nieistotne co do wielkości oraz profilu postrzeganego
• ekspozycje wobec samorządów regionalnych i władz lokalnych, które nie są traktowane jako ekspozycje wobec rządów centralnych, dla których liczba istotnych kontrahentów jest ograniczona.

W poniższych tabelach przedstawiono jakość portfela kredytowego.

Szczebel decyzyjny związany z zatwierdzeniem transakcji jest w bezpośredni sposób uzależniony od ratingu klienta.

Limity uprawnień są związane z zajmowanym stanowiskiem, określonym zgodnie ze strukturą organizacyjną Banku. Limity są określone biorąc pod uwagę:

• kwotę łącznego zaangażowania Banku wobec klienta łącznie z kwotą wnioskowanej transakcji,
• rodzaj klienta,
• zaangażowanie osób i podmiotów powiązanych z

Wewnętrzna walidacja modeli i oszacowań parametrów ryzyka koncentruje się na ocenie jakości modeli ryzyka oraz dokładności i stabilności oszacowań parametrów stosowanych przez Bank. Walidacja przeprowadzana jest na poziomie każdego modelu ryzyka, przy czym dla każdej z klas ekspozycji Bank może stosować kilka modeli.

Ponadto komórka audytu wewnętrznego ma obowiązek, co najmniej raz w roku, dokonać przeglądu systemów ratingowych Banku i ich funkcjonowania, w szczególności w obszarze funkcjonowania jednostki kontroli ryzyka i oszacowań wartości parametrów ryzyka.

Podział ekspozycji z tytułu kredytów i pożyczek udzielonych klientom na objęte i nie objęte wewnętrznym modelem ratingowym

W Grupie odpisy aktualizujące tworzone są zgodnie z MSSF 9. Standard ten zakłada kalkulację odpisów z tytułu utraty wartości w oparciu o oczekiwane straty kredytowe z uwzględnianiem prognoz i spodziewanych przyszłych warunków ekonomicznych w kontekście oceny ryzyka kredytowego ekspozycji.

Model oczekiwanych strat kredytowych stosuje się do składników aktywów finansowych zakwalifikowanych, zgodnie z postanowieniami MSSF 9, jako aktywa finansowe wyceniane w zamortyzowanym koszcie lub w wartości godziwej przez inne dochody całkowite (z wyjątkiem instrumentów kapitałowych), a także do udzielonych zobowiązań pozabilansowych.

Model oczekiwanych strat kredytowych zgodnie z MSSF 9 opiera się na podziale ekspozycji na 3 Koszyki w zależności od zmian dotyczących jakości kredytowej w porównaniu do początkowego ujęcia aktywów w księgach. Sposób kalkulacji odpisu z tytułu utraty wartości zależy od koszyka.

Ponadto aktywa finansowe, które zostały zaklasyfikowane jako POCI w momencie początkowego ujęcia (tj. aktywa z rozpoznaną utratą wartości na dzień nabycia lub udzielenia), traktowane są jako POCI we wszystkich następnych okresach do momentu ich wyksięgowania. Zasada ta obowiązuje nawet wtedy, gdy w międzyczasie ustały przesłanki utraty wartości. Innymi słowy, aktywa raz rozpoznane jako POCI pozostają w tym statusie niezależnie od przyszłych zmian szacunków dotyczących generowanych przez nie przepływów pieniężnych.

W przypadku instrumentów o statusie POCI straty kredytowe ujmowane są w wysokości life-time ECL przez cały okres życia tych instrumentów.

Kalkulacja oczekiwanych strat kredytowych

Na potrzeby kalkulacji straty kredytowej zgodnie z MSSF 9 Grupa porównuje przepływy pieniężne, które powinna otrzymać zgodnie z umową z kredytobiorcą z szacowanymi przez Grupę przepływami, które spodziewa się otrzymać. Tę różnicę Grupa dyskontuje efektywną stopą procentową.

Oczekiwane straty kredytowe wyznaczane są w okresie kontraktowej wymagalności z wyjątkiem produktów spełniających kryteria MSSF 9 par. 5.5.20, dla których Grupa wyznacza oczekiwane straty w okresie, w którym jest narażona na ryzyko kredytowe (tj. w ekonomicznym okresie zapadalności).

Metodyka kalkulacji parametrów grupowych – PD, RR oraz EAD

Kalkulacja oczekiwanych strat kredytowych w horyzoncie dożywotnim wymaga zastosowania wieloletnich parametrów ryzyka.

Wieloletnie parametry PD (ang. „Probability of Default”) stanowią ocenę prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzenia default w kolejnych rocznych interwałach w okresie dożywotnim. Wieloletnia krzywa PD dla danej ekspozycji uzależniona jest od bieżącej wartości parametru PD w horyzoncie 12 miesięcy (i właściwej klasy ratingowej) wyznaczonej w oparciu o wewnętrzne modele PD Grupy. W procesie estymacji Grupa:

• estymuje nieobciążone parametry PD bez uwzględnienia dodatkowych marż konserwatyzmu (MSSF 9 5.5.17(a)),
• uwzględnia bieżące jak i prognozowane warunki makroekonomiczne (MSSF 9 5.5.17(c)).

Kalkulacja oczekiwanych stóp odzysku (RR – ang. „Recovery Rate”) oparta jest o model „poolowy”, w którym w ramach homogenicznych grup kalkulowane są średnie wartości miesięcznych odzysków warunkowo względem miesiąca od identyfikacji defaultu (MSD). Homogeniczne grupy rachunków zostały wyodrębnione na podstawie następujących charakterystyk:

• typu kredytobiorcy,
• typu produktu,
• przedziałów wartości parametru LTV (dla kredytów hipotecznych i pożyczek mieszkaniowych) i kwoty kredytu (dla wybranych produktów).

W ramach zdefiniowanych homogenicznych grup kalkulowane są średnie miesięczne stopy odzysku, na które składają się spłaty i odzyski z windykacji wynikające zarówno z części zabezpieczonej jak i niezabezpieczonej ekspozycji, ważone wartością zaległego kapitału obserwowaną na początek danego MSD.

Dla produktów, dla których jest dostępny harmonogram spłat Grupa wyznacza wartość ekspozycji na moment wystąpienia default (EAD, ang. „Exposure at Default”) oraz kapitału na moment wystąpienia default (PAD, ang. „Principal at Default”) w okresie dożywotnim (tj. dla przyszłych spłat) bazując na kontraktowych harmonogramach płatności oraz uwzględniając następujące efekty:

• efekt zaległych rat kapitału i odsetek związany z oczekiwanym brakiem płatności ostatnich rat przed wystąpieniem defaultu,
• efekt występowania zaległych płatności (kapitału i odsetek) na datę kalkulacji odpisu aktualizującego,
• efekt rozliczenia korekty z tytułu ESP w

Dla produktów, dla których nie jest dostępny harmonogram spłat Grupa wyznacza wartości wieloletnich EAD i PAD wykorzystując parametry CCF (ang. „Credit Coversion Factor”). Parametry CCF są zróżnicowane w zależności od portfela i horyzontu czasowego estymacji EAD/PAD.

Dla ekspozycji, dla których nie jest możliwe wyznaczenie parametrów ryzyka na podstawie wewnętrznych modeli, Grupa przyjmuje podejście polegające na zastosowaniu parametrów z innych portfeli o zbliżonych charakterystykach.

Modele i parametry wykorzystywane do tworzenia odpisów są poddawane okresowej walidacji.

Analiza wrażliwości oczekiwanych strat kredytowych ze względu na zmiany parametrów PD i RR/LGD

Tabela poniżej prezentuje wyniki analizy wrażliwości ECL dla założonych zmian parametrów PD i RR/LGD przeprowadzonej osobno dla ekspozycji objętych analizą indywidualną i grupową. Dla ekspozycji objętych analizą grupową przedstawiono scenariusz wzrostu i spadku korekty PD i stopy odzysku (RR=1-LGD), o 1% i 5% vs wartości wykorzystane do kalkulacji oczekiwanej straty kredytowej na datę 31 grudnia 2021 roku. Dla ekspozycji analizowanych indywidualnie przedstawiono natomiast szacunkowy wpływ zmniejszenia odzysków z zabezpieczeń uwzględnianych w scenariuszu windykacyjnym o 10%.

Zmiana salda opisów (ECL) w różnych scenariuszach zmiany parametrów wpływających na kalkulację odpisów (w milionach złotych)

Zgodnie z par. 5.5.10 Standardu MSSF 9 ekspozycje, które na datę sprawozdawczą są uznawane za ekspozycje o niskim ryzyku kredytowym, mogą pozostać w Koszyku 1, niezależnie od skali względnego pogorszenia jakości kredytowej od momentu początkowego ujęcia. Zgodnie z par. B.5.5.22 standardu MSSF 9 ryzyko kredytowe instrumentu finansowego uznaje się za niskie gdy:

• instrument finansowy wiąże się z niskim ryzykiem niewykonania zobowiązania,
• pożyczkobiorca ma wysoką krótkoterminową zdolność spełniania swych obowiązków w zakresie wynikającym z umowy,
• niekorzystne zmiany warunków gospodarczych i biznesowych w dłuższej perspektywie mogą – lecz nie muszą – ograniczyć zdolność pożyczkobiorcy do wypełniania jego obowiązków w zakresie wynikającym z umowy.

Grupa stosuje kryterium niskiego ryzyka kredytowego (ang. „Low Credit Risk”) dla trzech portfeli: ekspozycji wobec banków, ekspozycji wobec jednostek samorządu terytorialnego oraz ekspozycji wobec Skarbu Państwa i NBP.

Aktywa finansowe, dla których na datę bilansową Grupa zidentyfikuje istotny wzrost ryzyka kredytowego od momentu początkowego ujęcia, klasyfikowane są do Koszyka 2. Grupa uznaje, że dla danego aktywa został zidentyfikowany istotny wzrost ryzyka kredytowego jeśli zostanie spełnione kryterium ilościowe lub jakościowe, w szczególności jeśli przeterminowanie przekroczy 30 dni, przy czym wystąpienie danego kryterium jest weryfikowane na poziomie ekspozycji.

Kryteria ilościowe

Biorąc pod uwagę wymogi standardu, Grupa zdefiniowała dwie podstawowe charakterystyki modelu ilościowego:

• miarę, na podstawie której dokonywana jest ocena zmiany ryzyka,
• próg istotności miary po przekroczeniu, którego Bank uznaje, że nastąpił istotny wzrost ryzyka Miarę, na podstawie której dokonywana jest ocena zmiany ryzyka Grupa wyznaczyła jako stosunek:
• bieżącej oceny ryzyka kredytowego określonej jako dożywotnie PD w horyzoncie od daty sprawozdawczej do daty zapadalności wyznaczone na podstawie charakterystyk obowiązujących na datę sprawozdawczą,
• pierwotnej oceny ryzyka kredytowego określonej jako dożywotnie PD w okresie od daty sprawozdawczej do daty zapadalności wyznaczone na podstawie charakterystyk obowiązujących na datę początkowego ujęcia.

Ocena istotności pogorszenia ryzyka kredytowego przeprowadzana jest przez porównanie obserwowanej miary z progiem, powyżej którego Grupa uznaje, iż nastąpiło istotne pogorszenie ryzyka kredytowego.

Próg alokacji wyznaczany jest na datę sprawozdawczą na poziomie pojedynczej ekspozycji poprzez model statystyczny w oparciu m.in. o informacje na temat oceny ryzyka kredytowego na datę początkowego ujęcia, czas od daty początkowego ujęcia ekspozycji oraz historyczną zmienność ocen.

Poniższe tabele prezentują średnie wartości miary zmiany ryzyka na dzień 31 grudnia 2021 roku oraz 31 grudnia 2020 roku wyznaczone dla najistotniejszych portfeli objętych modelem ilościowym.

Kryteria jakościowe

W wyniku przeprowadzanego przez Grupę procesu monitoringu identyfikowane są kryteria jakościowe alokacji do Koszyka 2 takie jak:

• wystąpienie opóźnienia w spłacie powyżej 30 dni (30 DPD),
• wystąpienie statusu forbearance,
• ekspozycja znajduje się na liście

Poza powyższymi, dla ekspozycji objętych monitoringiem indywidualnym, Grupa określiła szereg specyficznych kryteriów jakościowych dla różnych typów portfeli, takich jak między innymi zmiany wewnętrznej oceny ratingowej, zmiany klas nadzorczych dla wybranych segmentów (np. specjalistyczne finansowanie), sygnały ostrzegawcze identyfikowane w systemie służącym do monitorowania i zarządzania ryzykiem kredytowym bądź wyniki indywidualnego monitoringu.

Aktywa finansowe, dla których na datę bilansową Grupa zidentyfikowała wystąpienia zdarzenia default klasyfikowane są do Koszyka 3.

Grupa uznaje, że dla danego aktywa został zidentyfikowany default jeśli wystąpiła co najmniej jedna z przesłanek:

• kwota zaległości powyżej zadanego progu materialności (100 złotych dla ekspozycji detalicznych i 2 000 złotych dla ekspozycji niedetalicznych) przez ponad 90 dni,
• ekspozycja w trakcie procesu restrukturyzacji,
• zajście innej jakościowej przesłanki utraty wartości.

Dla segmentów SME i korporacyjnego default jest identyfikowany na poziomie klienta, natomiast dla segmentu detalicznego na poziomie klient/grupa produktowa. Kryterium dni i kwoty opóźnień również definiowane jest na wskazanym poziomie identyfikacji.

Grupa stosuje 6-miesięczny okres kwarantanny obowiązujący od momentu ustania wszystkich przesłanek default.

Na koniec roku 2021 Grupa uwzględniła dodatkowo w Koszyku 3 kredyty hipoteczne CHF o wartości bilansowej brutto 232 950 tysięcy złotych, dla których jest w sporze sądowym z klientem. Wynika to z istotnego ryzyka poniesienia straty na tych sporach.

Analiza wrażliwości dotycząca prognozy sytuacji makroekonomicznej

Grupa wyznacza oczekiwane straty kredytowe z uwzględnieniem 3 scenariuszy dla sytuacji makroekonomicznej: bazowego (z prawdopodobieństwem realizacji 45%), optymistycznego (zakładającego pozytywne zmiany jakości portfela w kolejnych latach względem scenariusza bazowego, z prawdopodobieństwem realizacji 5%) oraz pesymistycznego (zakładającego negatywne zmiany sytuacji w kolejnych latach względem scenariusza bazowego, z prawdopodobieństwem realizacji 50%).

Zaprezentowane w tabeli poniżej zmiany oczekiwanych strat kredytowych dla ekspozycji bez utraty wartości zostały wyznaczone jako różnica pomiędzy oczekiwanymi stratami kredytowymi wyliczonymi dla konkretnego scenariusza makroekonomicznego a oczekiwanymi stratami kredytowymi wyliczonymi z uwzględnieniem wszystkich scenariuszy makroekonomicznych zważonych prawdopodobieństwem ich realizacji (zgodnie z MSSF9).

Wyznaczenie odpisów zgodnie z MSSF 9 wymaga sformułowania prognoz ewolucji głównych parametrów ryzyka kredytowego w scenariuszu bazowym oraz w scenariuszach alternatywnych. W porównaniu z założeniami stosowanymi w 2020 roku, w 2021 roku wprowadzono w tym zakresie zmiany w celu odzwierciedlenia obecnej i oczekiwanej sytuacji gospodarczej i czynników niepewności dotyczących przyszłej sytuacji gospodarczej.

Prognozy parametrów ryzyka

W przeszłości do prognozowania parametrów ryzyka na potrzeby kalkulacji odpisów aktualizujących Grupa wykorzystywała modele makroekonomiczne. Przekładały one prognozowane wartości zmiennych makroekonomicznych na ewolucję prawdopodobieństwa niewypłacalności (PD) dla poszczególnych portfeli.

W okresie pandemii COVID-19 miały jednak miejsce wyjątkowe zmiany w sytuacji makroekonomicznej oraz jakości portfela kredytowego. Z jednej strony obserwowano bezprecedensowe załamanie sytuacji gospodarczej (np. spadek PKB o około 4% rdr w 2020 roku), a z drugiej Grupa nie zaobserwowała pogorszenia szkodowości portfela, a jedyny istotny wzrost wiązał się z oznaczeniem od listopada 2020 roku tzw. ustawowych wakacji kredytowych jako przesłanki niewykonania zobowiązania. Powyższa sytuacja zasadniczo zaburzyła obserwowane w przeszłości zależności zmiennych makroekonomicznych z PD i uniemożliwiła zastosowanie dotychczasowych modeli (przestały bowiem one wskazywać zasadne ekonomicznie zależności, bądź przestały spełniać wymagane kryteria statystyczne).

W związku z powyższym do projekcji zmian PD od wybuchu pandemii stosowane są alternatywne metody. Do połowy 2021 roku stosowane były w tym zakresie eksperckie korekty oparte o historycznie obserwowaną szkodowość i jakościową ocenę oczekiwanej sytuacji gospodarczej i jakości portfela. W czerwcu 2021 roku Bank zmodyfikował to podejście. Bazując na istotnej inercji portfeli ekspozycji detalicznych, dla których jakość zmienia się powoli, a obserwowane tendencje trwają zazwyczaj wiele lat, zastosowano dla nich analizę trendów. W oparciu o kilkuletnią historię zrealizowanych stóp niewykonania zobowiązania (DR – ang. „Default Rate”) wyestymowano trendy, które wykorzystano następnie do projekcji na przyszłość. Dla portfela niedetalicznego z kolei projekcje oparto o ocenę przyszłej koniunktury gospodarczej wykorzystaną do korekty przeciętnej szkodowości tego portfela w trakcie całego cyklu gospodarczego. Analiza dla portfela niedetalicznego obejmuje przy tym następujące kroki logiczne: ocenę prognozowanej koniunktury gospodarczej w oparciu o ekspercką ocenę Banku i badania koniunktury przedsiębiorstw GUS, przetłumaczenie tej oceny na miarę ilościową w skali 0-100% odzwierciedlającą fazę cyklu gospodarczego (gdzie np. 75% oznacza taką sytuację, że w przeszłości w 75% obserwacji występowała sytuacja lepsza, a w 25% sytuacja gorsza), odczytanie z historycznego rozkładu zrealizowanych wartości DR kwantyla odpowiadającego ilościowej ocenie koniunktury i wykorzystanie go jako prognozy warunków na najbliższy rok. W drugim roku okresu prognozy zakłada się w połowie konwergencję do średniej szkodowości w cyklu gospodarczego, która osiągana jest w trzecim roku prognozy (co odzwierciedla średnio kilkuletnią długość cykli gospodarczych).

Tabela poniżej prezentuje projekcje PD wykorzystane w kalkulacji odpisów w scenariuszu bazowym. Dla portfela detalicznego są to parametry ważone ekspozycją, a dla niedetalicznego ważone sztukowo.

Definicja scenariuszy

Parametry PD przedstawione w poprzedniej sekcji dotyczą scenariusza bazowego rozwoju jakości portfela. Odzwierciedlają założenie umiarkowanego spowolnienia gospodarczego przy utrzymującej się wysokiej inflacji i stopach procentowych oraz wygasającej pandemii (wzrost PKB o około 4%, średnioroczna inflacja około 5% i WIBOR 3M na koniec roku ponad 4%). Poniżej opisano założenia dla pozostałych scenariuszy oraz przedstawiono przypisywane im wagi.

Bank w zastosowanym podejściu do kalkulacji odpisów uwzględnia 3 scenariusze rozwoju jakości portfela: bazowy (przedstawiony powyżej), optymistyczny (zakładający pozytywne zmiany jakości portfela w kolejnych latach względem scenariusza bazowego) oraz pesymistyczny (zakładający negatywne zmiany w stosunku do scenariusza bazowego). Do scenariusza bazowego przypisał prawdopodobieństwo 45%, pozytywnego 5%, a negatywnego 50%. Wysoki udział scenariusza negatywnego odzwierciedla ekspercką ocenę Banku w zakresie możliwości realizacji zagrożeń stojących przed Polską gospodarką i ich istotnego wpływu na portfel kredytowy z uwzględnieniem:

• kolejnych mutacji COVID-19 i kolejnych fal pandemii, których wpływ ze względu na ograniczenie programów pomocowych i ogólne pogorszenie sytuacji może być większy niż dotychczas,
• większego niż oczekiwany wzrostu stóp procentowych, które może się przełożyć na wysoki wzrost obciążenia niektórych grup klientów,
• większego niż spodziewane spowolnienia gospodarczego z tytułu rosnącej presji kosztowej na przedsiębiorców,
• oraz wybuchu konfliktu zbrojnego na dużą skalę na wschodzie Europy z konsekwencjami dla sytuacji przedsiębiorstw i nastrojów konsumentów.

Pojedynczo ryzyko tych scenariuszy jest w ocenie Banku równe lub mniejsze niż 50%, ale ich liczba implikuje wysokie ryzyko materializacji któregoś z nich.

Zróżnicowany charakter obserwowanych zagrożeń oraz załamanie zależności pomiędzy parametrami jakości portfela kredytowego, a zmiennymi makroekonomicznym wskazane w poprzedniej sekcji oznacza brak możliwości sformułowania scenariuszy w postaci skrajnych zmian czynników makroekonomicznych. Bank zastosował w związku z tym alternatywne podejście, w którym scenariusze zmian PD wyznaczane są na podstawie historycznej zmienności DR. Do scenariusza negatywnego przypisywane są wartości odpowiadające wysokim obserwacjom z przeszłości i analogicznie dla scenariusza pozytywnego przypisywane są wartości odpowiadające niskim obserwacjom z przeszłości. Przekłada się to na następujące projekcje PD na rok 2022.

Niezależnie od powyższych zasad dla klientów z sektorów obarczonych ryzykiem COVID-19 oraz takich, dla których zidentyfikowano podwyższone ryzyko, pogorszono rating wyznaczony bezpośrednio z modeli wewnętrznych o maksimum 2 poziomy (spójnie ze standardowym procesem monitoringu), co odzwierciedla ich zwiększone ryzyko w obecnych warunkach.

Bank przeprowadził też analizy potwierdzające brak zależności stóp odzysku dla ekspozycji niepracujących (parametr RR) od sytuacji gospodarczej. W związku z tym w każdym ze scenariuszy przyjmuje się te same wartości stóp odzysku.

Spółki zależne Banku wyznaczają odpisy zgodnie z MSSF 9. Ze względu na specyfikę spółek i ich portfeli nie jest stosowana pełna synchronizacja scenariuszy używanych w kalkulacji odpisów.

Poniższe tabele przedstawiają zmiany poziomu odpisów oraz wartości bilansowej brutto aktywów finansowych niewycenianych w wartości godziwej przez wynik w podziale na klasy aktywów finansowych: