7. Przychody i koszty z tytułu odsetek

Przychody z tytułu odsetek obejmują odsetki oraz prowizje otrzymane lub należne z tytułu kredytów, lokat międzybankowych i papierów wartościowych wycenianych według zamortyzowanego kosztu ujęte w kalkulacji efektywnej stopy procentowej, kredytów i papierów wartościowych wycenianych do wartości godziwej przez pozostałe dochody całkowite lub przez wynik finansowy oraz instrumentów pochodnych zabezpieczających.

Efektywna stopa procentowa jest stopą, która dyskontuje oszacowane przyszłe pieniężne wpływy oraz płatności dokonywane
w oczekiwanym okresie do wygaśnięcia instrumentu finansowego.

Wyliczenie efektywnej stopy procentowej obejmuje wszelkie płacone i otrzymywane przez strony umowy prowizje, koszty transakcji oraz wszelkie inne premie i dyskonta stanowiące integralną część efektywnej stopy procentowej.

Przychody z tytułu odsetek oblicza się od wartości bilansowej brutto składnika aktywów finansowych, za wyjątkiem składników aktywów finansowych dotkniętych utratą wartości ze względu na ryzyko kredytowe („w Koszyku 3”) oraz zakupionych lub utworzonych składników aktywów finansowych dotkniętych utratą wartości ze względu na ryzyko kredytowe (tzw. aktywa POCI). W momencie rozpoznania utraty wartości aktywów finansowych wycenianych według zamortyzowanego kosztu lub wycenianych do wartości godziwej przez pozostałe dochody całkowite, przychody odsetkowe ujmowane są dalej w rachunku zysków i strat, lecz liczone są od wartości brutto pomniejszonej o odpis na oczekiwane straty kredytowe.

Koszty odsetek dotyczące zobowiązań z tytułu rachunków klientów oraz zobowiązań z tytułu emisji własnych papierów wartościowych ujmowane są w rachunku zysków i strat również z zastosowaniem efektywnej stopy procentowej.

Przychody i koszty z tytułu bancassurance 

Grupa dokonuje podziału należnego wynagrodzenia z tytułu sprzedaży produktów ubezpieczeniowych powiązanych z produktami kredytowymi na odrębne elementy, tj. dzieląc należne wynagrodzenie w proporcji, odpowiednio, wartości godziwej instrumentu finansowego oraz wartości godziwej usługi pośrednictwa, w stosunku do sumy tych wartości. Ustalając wartość godziwą poszczególnych elementów wynagrodzenia Grupa opiera się w jak największym stopniu na danych rynkowych.
Poszczególne elementy wynagrodzenia Grupy za sprzedaż produktów ubezpieczeniowych powiązanych z produktami kredytowymi są ujmowane w rachunku zysków i strat według następujących zasad:

• wynagrodzenie z tytułu instrumentu finansowego – jako element efektywnej stopy procentowej, stanowiąc część przychodów z tytułu odsetek,
• wynagrodzenie z tytułu wykonania usługi pośrednictwa – jednorazowo w momencie sprzedaży produktu ubezpieczeniowego, stanowiąc część przychodów z tytułu prowizji.

Dodatkowo Grupa dokonuje szacunku części wynagrodzenia, która będzie zwracana w okresach po sprzedaży produktu ubezpieczeniowego (np. z tytułu rezygnacji przez Klienta z ubezpieczenia, wcześniejszej spłaty kredytu). Szacunek rezerwy na zwroty oparty jest na analizie historycznych informacji o rzeczywistych zwrotach w przeszłości oraz przewidywaniach, co do trendu zwrotów w przyszłości.

Modyfikacja oczekiwanych przepływów pieniężnych dotyczących umów kredytów hipotecznych złotowych

Zgodnie z par. 5.4.3 MSSF 9 wprowadzone przepisami Ustawy o finansowaniu społecznościowym dla przedsięwzięć gospodarczych i pomocy kredytobiorcom uprawnienia klientów do skorzystania z zawieszenia przez nich spłat kredytu stanowiły modyfikację oczekiwanych przepływów pieniężnych i wymagały skorygowania wartości bilansowej brutto ww. kredytów poprzez wyznaczenie i ujęcie w wyniku finansowym Grupy szacowanego kosztu wynikającego z ww. uprawnienia jako różnicy pomiędzy:

1. wartością bieżącą oczekiwanych przepływów pieniężnych z portfela kredytowego spełniającego kryteria Ustawy (wartość bilansowa brutto tego portfela),
2. wartością bieżącą oczekiwanych przepływów pieniężnych przedmiotowego portfela, wyznaczoną w oparciu o zmodyfikowane przepływy pieniężne uwzględniające warunki przedmiotowej Ustawy (tj. możliwość zawieszenia spłaty rat kredytowych w wyznaczonych ramach czasowych przy jednoczesnym wydłużeniu okresu kredytowania) zdyskontowane pierwotną (tj. aktualną na datę wykonywania pierwotnego szacunku) efektywną stopą procentową ww. portfela, z uwzględnieniem szacowanego poziomu partycypacji klientów uprawnionych, którzy w ocenie Grupy z tego prawa skorzystają.

W dacie wejście w życie przedmiotowych przepisów (lipiec 2022 roku) Grupa oszacowała i ujęła w wynikach finansowych koszt związany z modyfikacją umów kredytów hipotecznych złotowych udzielonych konsumentom z tytułu zawieszenia przez nich spłat kredytu na kwotę 2 428 649 tys. złotych brutto, przy założeniu szacowanego ekspercko wskaźnika partycypacji (wykorzystania z uprawnień wynikających z Ustawy) na poziomie 85% oraz zakładając maksymalny wymiar (tj. 8 rat) wykorzystania przez klientów z przedmiotowego prawa. Ponadto, Grupa założyła iż część (50%) kwot zawieszonych przez klientów zostanie przez nich przeznaczona na spłaty kredytów.

Na dzień 31 grudnia 2022 roku Grupa dokonała aktualizacji ww. szacunków w odniesieniu do:

• stanu aktualnego na datę bilansową portfela objętego ww. uprawnieniami tj. wolumenu umów kredytowych, które spełniają kryteria do skorzystania z uprawnień w 2023 roku, oraz
• oczekiwanego poziomu wskaźnika partycypacji (skorzystania z uprawnień wynikających z Ustawy) na kolejne miesiące 2023 roku, tj. biorąc pod uwagę dotychczasową partycypację (poziom partycypacji w ujęciu wolumenu kredytów 66% na dzień 31 grudnia 2022 roku) oraz obserwowany trend jej wzrostu w 2022 roku,

Grupa oszacowała wskaźnik partycypacji na rok 2023 na poziomie 76%. Grupa podtrzymała pierwotnie przyjęte szacunki w odniesieniu do:

• wykorzystania maksymalnego przewidzianego w Ustawie okresu zawieszenia spłat, tj. 4 miesięcy kalendarzowych, przez kredytobiorców którzy zdecydują się na złożenie wniosku o udzielenie wakacji kredytowych w 2023 roku, oraz
• przeznaczenia przez kredytobiorców korzystających z wakacji kredytowych w 2023 roku 50% kwot zawieszonych płatności na przedterminową spłatę kredytu.

Biorąc pod uwagę przedstawione powyżej aktualizacje poszczególnych parametrów saldo korekty związanej z wakacjami kredytowymi wyniosło 1 958 milionów złotych.

Ze względu na fakt, iż powyższe wyliczenie stanowi szacunek co do oczekiwanego wykorzystania przez klientów uprawnień wynikających z Ustawy, a faktyczna realizacja będzie miała miejsce w okresie wyznaczonym Ustawą, tj. do końca 2023 roku na warunkach określonych w Ustawie, ewentualne zmiany w ww. zakresie będą ujmowane na bieżąco w przyszłych wynikach finansowych Grupy.

Poniższa tabela przedstawia strukturę i wartość bilansową brutto kredytów według stanu na 31 grudnia 2022 roku, dla których wystąpiło zawieszenie spłaty w 2022 roku.

Grupa nie identyfikuje wzrostu ryzyka kredytowego w sytuacji skorzystania przez klientów z zawieszenia spłaty kredytu. Ponadto w okresie zawieszenia spłat wysokość opóźnienia w spłacie (DPD) zostaje utrzymana na poziomie z dnia rozpoczęcia zawieszenia.

Poniższa tabela przedstawia wrażliwość szacowanego poziomu kosztu związanego z uprawnieniami do zawieszenia spłat rat kredytu w 2023 roku na szacowany wskaźnik partycypacji.