5.5. Istotne szacunki i założenia

Sporządzenie sprawozdania finansowego zgodnie z MSSF wymaga dokonania przez Zarząd Banku pewnych szacunków oraz przyjęcia pewnych założeń, które mają wpływ na wartość aktywów i zobowiązań oraz przychodów i kosztów prezentowanych w sprawozdaniu finansowym.

Szacunki i założenia podlegają ciągłej ocenie przez Grupę i oparte są o doświadczenia historyczne oraz inne czynniki, w tym oczekiwania co do przyszłych zdarzeń, które w danej sytuacji wydają się uzasadnione.

Szacunki i związane z nimi założenia podlegają bieżącej weryfikacji. Zmiany szacunków księgowych są ujęte prospektywnie począwszy od okresu, w którym dokonano zmiany szacunku.

Poniżej przedstawiono informacje o obszarach istotnych szacunków w niniejszym sprawozdaniu finansowym.

W odniesieniu do wszystkich aktywów finansowych, które są wyceniane według zamortyzowanego kosztu lub według wartości godziwej przez inne całkowite dochody oraz zobowiązań pozabilansowych tj. gwarancji finansowych czy zobowiązań do udzielenia kredytów, Grupa tworzy odpis na oczekiwane straty kredytowe zgodnie z MSSF 9, z uwzględnianiem prognoz i spodziewanych przyszłych warunków ekonomicznych w kontekście oceny ryzyka kredytowego.

Proces szacowania oczekiwanych strat kredytowych wymaga zastosowania istotnych szacunków w szczególności w obszarze:

• założeń co do prognoz makroekonomicznych oraz możliwych scenariuszy jak te prognozy będą się kształtować w przyszłości,
• ewentualnych korekt eksperckich w odniesieniu do branż, gdzie Grupa identyfikuje podwyższone ryzyko,
• zasad (progów) dotyczących identyfikacji istotnego wzrostu ryzyka kredytowego,

Więcej informacji w zakresie stosowanych przez Grupę zasad wyznaczania oczekiwanych strat kredytowych oraz zastosowanych istotnych założeń w tym obszarze przedstawiono w Nocie 46.2.

Na każdy dzień bilansowy Grupa dokonuje oceny aktywów trwałych pod względem istnienia przesłanek wskazujących na utratę ich wartości. W przypadku wartości firmy Grupa dokonuje testu na utratę wartości firmy w okresach rocznych lub częściej, jeżeli występują przesłanki wskazujące na możliwość utraty wartości.

W przypadku istnienia takiej przesłanki, Grupa dokonuje formalnego oszacowania wartości odzyskiwalnej (danego aktywa bądź – w przypadku wartości firmy – wszystkich ośrodków wypracowujących środki pieniężne, których dotyczy dana wartość firmy). W sytuacji gdy wartość bilansowa danego składnika aktywów przewyższa jego wartość odzyskiwalną, uznaje się utratę jego wartości i dokonuje odpisu aktualizującego jego wartość do poziomu wartości odzyskiwanej. Wartość odzyskiwalna jest jedną z dwóch następujących wartości w zależności od tego, która z nich jest wyższa: wartość godziwa danego składnika aktywów lub ośrodka wypracowującego środki pieniężne, pomniejszona o koszty zbycia lub wartość użytkowa ustalana dla poszczególnych składników aktywów.

Oszacowanie wartości użytkowej składnika aktywów trwałych (lub ośrodka wypracowującego środki pieniężne) wymaga przyjęcia założeń dotyczących między innymi przyszłych przepływów pieniężnych, które Grupa może uzyskać z tytułu danego składnika aktywów trwałych (lub ośrodka wypracowującego środki pieniężne), ewentualnych zmian kwot lub terminów wystąpienia tych przepływów pieniężnych oraz innych czynników jak na przykład brak płynności. Przyjęcie odmiennych założeń dotyczących wyceny mogłoby mieć wpływ na wartość bilansową niektórych składników aktywów trwałych.

Na dzień 31 grudnia 2022 roku Grupa dokonała oceny czy obecne warunki rynkowe mają wpływ na utratę wartości aktywów trwałych. W wyniku tej analizy nie stwierdzono konieczności dokonywania odpisów aktualizujących z tytułu utraty wartości aktywów trwałych, w tym wartości firmy. Główne założenia przyjęte do testu na utratę wartości firmy zostały przedstawione w Nocie 28.

Na dzień 31 grudnia 2022 roku Grupa dokonała aktualizacji oceny prawdopodobieństwa wpływu ryzyka prawnego dotyczącego walutowych kredytów hipotecznych w CHF na spodziewany wypływ środków pieniężnych wynikający z tego ryzyka.

Najważniejsze elementy szacunku obejmują:

• prognozę liczby spraw spornych,
• spodziewane rozstrzygnięcia/orzeczenia sądów,
• skłonność klientów do zawierania ugód z Bankiem

Szczegóły dotyczące głównych założeń przyjętych do szacowania rezerw dotyczących ryzyka prawnego walutowych kredytów hipotecznych w CHF zostały zaprezentowane w Nocie 46.3.

W związku z wejściem w życie ustawy o finansowaniu społecznościowym dla przedsięwzięć gospodarczych i pomocy kredytobiorcom („Ustawa”), konsumenci posiadający umowy kredytów hipotecznych złotowych nabyli prawo zawieszenia spłaty tych kredytów na następujących warunkach:

1. od dnia 1 sierpnia 2022 roku do dnia 30 września 2022 roku – w wymiarze dwóch miesięcy,
2. od dnia 1 października 2022 roku do dnia 31 grudnia 2022 roku – w wymiarze dwóch miesięcy,
3. od dnia 1 stycznia 2023 roku do dnia 31 grudnia 2023 roku – w wymiarze jednego miesiąca w każdym kwartale kalendarzowym.

Stosując wytyczne wynikające z par. 5.4.3 Międzynarodowego Standardu Sprawozdawczości Finansowej 9 „Instrumenty finansowe” („MSSF 9”) Grupa dokonała oszacowania kosztu wynikającego z ww. uprawnienia przyjmując w szczególności eksperckie założenia w zakresie oczekiwanego poziomu partycypacji (wykorzystania) z ww. uprawnienia przez kredytobiorców.

Szczegóły dotyczące przyjętych szacunków w ww. obszarze zostały zaprezentowane w Nocie 7.

Wartość godziwą nieopcyjnych instrumentów pochodnych, papierów dłużnych wycenianych w wartości godziwej przez inne całkowite dochody oraz kredytów i pożyczek udzielonych klientom wycenianych w wartości godziwej przez inne całkowite dochody i wynik nie kwotowanych na aktywnym rynku wyznacza się stosując modele wyceny bazujące na zdyskontowanych przepływach pieniężnych. Opcje wyceniane są przy użyciu modeli wyceny opcji. Zmienne używane do wyceny obejmują w miarę możliwości dane pochodzące z możliwych do obserwacji rynków. Grupa przyjmuje również założenia dotyczące ryzyka kredytowego kontrahenta, które wpływają na wycenę instrumentów. Zmiana tych założeń mogłaby mieć wpływ na wycenę instrumentów finansowych. Założenia przyjęte do wyceny do wartości godziwej zostały szczegółowo opisane w Nocie 46.9.

Główne założenia aktuarialne, przyjęte do szacowania rezerw na programy określonych świadczeń, takie jak stopa dyskontowa oraz stopa wzrostu wynagrodzeń zostały przedstawione w Nocie 38.

Na dzień 31 grudnia 2022 roku Grupa dokonała aktualizacji oceny ryzyka prawnego wynikającego z wyroku TSUE dotyczącego kredytów konsumenckich i oszacowała możliwą kwotę wypływu środków pieniężnych tytułem zwrotu prowizji do klienta w związku z przedterminową spłatą kredytów konsumenckich (dla kredytów przedpłaconych przed wyrokiem TSUE, tj. przed dniem 11 września 2019 roku).

Ponadto, w odniesieniu do ekspozycji bilansowych na dzień 31 grudnia 2022 roku Grupa dokonała oszacowania możliwych przedpłat tych ekspozycji w przyszłości.

Przeprowadzone szacunki wymagały przyjęcia przez Grupę eksperckich założeń dotyczących przede wszystkim skali reklamacji i kwot zwracanych dla kredytów przedpłaconych przed wyrokiem TSUE oraz oczekiwanej skali przedpłat i zwrotów w przyszłości dla ekspozycji bilansowych i wiążą się one z istotną niepewnością.

Szczegóły dotyczące oszacowanej rezerwy dotyczącej wcześniejszych spłat kredytów konsumenckich wraz z analizą wrażliwości zostały zaprezentowane w Nocie 36.